فیبروم رحم

فیبروم رحم( Uterine fibroids ) رشد بیش از اندازه ی بافت رحم در زنان در سن بچه داری است. در این بیماری سلول های ماهیچه ای و دیگر بافت هایی که دیواره ی رحم را می سازند، غده های غیرسرطانی درون دیواره ی رحم و پیرامون آن می سازند. این بیماری می تواند باعث نازایی شود. خطر دچار شدن به این بیماری در زنانی که نسبت به قدشان افزایش وزن دارند، بالا و در زنانی که بچه دار شده اند، پایین است.

    عوامل پدیدآورنده

 هنوز چیزهای اندکی درباره ی عوامل پدیدآورنده ی فیبر رحمی می دانیم. دانشمندان به چند نظریه رسیده اند، اما هیچ کدام از آن ها توضیح کاملی برای این بیماری نیستند. به نظر می رسد فیبروز رحمی پی آمد عوامل زیادی است که بر هم اثر می گذارند. این عوامل ممکن است ژنتیکی، هورمونی، محیطی یا ترکیبی از همه ی این ها باشد. هنگامی که عالم یا عوامل پدیدآورندهِ فیبروز رحمی را دریافتیم، کوشش های ما برای درمان یا پیشگیری از این بیماری به سرعت پیش خواهد رفت.

 نشانه های فیبروم رحمی

 بسیاری از زنانی مبتلا به فیبروز رحمی، هیچ نشانه ای ندارند. نشانه های این بیماری ممکن است این گونه باشد:

      قاعدگی های سنگین و دردناک یا خونریزی بین دوره های ماهانه

      احساس پری در پایین شکم

      ادرار زیاد

      درد به هنگام نزدیکی جنسی

      درد در پایین کمر

      مشکلاتی در تولید مثل، مانند نازایی، سقط جنین یا زایمان پیش رس

 بیشتر زنان مبتلا به فیبروز رحمی نازا نیستند و می توانند بچه دار شوند. برخی زنان مبتلا به فیبروز رحمی ممکن است نتوانند به طور طبیعی باردار شوند. اما با پیشرفت های که در درمان ناباروری رخ داده است، ممکن است برخی از این زنان باردار شوند.

 درمان فیبروز رحمی

 زنانی که به فیبروز رحمی دچار هستند، اما نشانه های آن را نشان نمی دهند، ممکن است به درمان نیاز نداشته باشند.

 زنانی که درد یا دیگر نشانه های این بیماری را دارند ممکن است این درمان ها برای آن ها سودمند باشد:

 1. درمان دارویی

 داروها ممکن است باعث فروکش کردن نشانه های فیبروز رحمی شوند و حتی از رشد آن جلوگیری کنند یا آن را کند سازند. اما هنگامی که بیمار داروها را کنار می گذارد، بافت فیبری اغلب بار دیگر رشد می کنند.

 2. جراحی

 چند جراحی نیز برای فیبروم رحمی وجود دارد:

     برداشت بافت فیبری و گذاشتن بخش های سالم رحم که به آن میومکتومی می گویند.

      بریدن رگ های خون رسان به بافت فیبری باعث فروکش کردن رشد آن ها می شود.

     برداشت رحم(هیستروکتومی) که تنها راه اطمینان بخش برای درمان فیبروم رحمی است.        

بیماری ليوميوم كه بیشتر خانم‌ها، آن را با نام فيبروم می‌شناسند، شايع‌ترين تومور خوش‌خيم رحمي است که يك نفر از هر پنج زن را در سنين باروري مبتلا می‌کند. فيبروم، رایج‌ترين غده توپر لگني در زنان است و پزشکان به خاطر شیوع زیاد آن در میان زنان، آشنایی درست و دقیق با این بیماری را به تمام خانم‌ها (به ویژه خانم‌های 40 سال به بالا) توصیه می‌کنند.

فيبروم چيست؟

فيبروم‌، یک تومور توپر و كروي است که اندازه‌اش بسيار متغير است، به طوری که ممکن است از اندازه‌های ميكروسكوپي (كوچك‌تر از یک ارزن) تا اندازه‌های بسیار بزرگ (بزرگ‌تر از یک گريپ‌فروت) دیده ‌شود. این تومور معمولاً در حول‌وحوش ۴۰ سالگي، سروکله‌اش در رحمِ بعضی خانم‌ها پیدا می‌شود. فیبروم ممكن است رشدی سريع يا بسیار كند و تدريجي داشته باشد. این احتمال نیز وجود دارد که يك خانم در يك زمان واحد، همزمان چند فيبروم داشته باشد. این تومور‌های خوش‌خیم در بيشتر موارد، علامتي ندارند و هیچ نیازی هم به درمان ندارند، ولي بايد توسط پزشك كنترل شوند.

فيبروم كجاست؟

برای تعیین جایگاه فیبروم، ضرورت دارد که ابتدا با کلیتِ ساختاری رحم آشنا شوید. رحم از سه لايه متفاوت تشكيل شده است:

ـ لایه نازک داخلي 1

ـ بخش مياني يا لايه عضلاني 2

ـ لايه نازك خارجي 3

فيبروم در بیشتر موارد، در بخش عضلاني رحم به وجود مي‌آيد و البته در صورت رشد، ممکن است به نواحي ديگر رحم نيز گسترش پیدا ‌کند. در موارد نادری، رشد شدید و سریع فیبروم باعث می‌شود که این تومور به نواحی خارج از رحم نیز گسترش ‌يابد. برخي از انواع این تومورها، به سمت داخل حفره رحمي رشد مي‌كنند و برخي دیگر نیز که در دهانه رحم يا در لوله‌هاي رحمي قرار دارند، مشكلات خاص خودشان را به بار مي‌آورند. بي‌خطرترين نوع فيبروم از لحاظ جايگيري، فيبروم زيرصفاقي است.

نشانه‌هایش چیست؟

بيشتر فيبروم‌ها علامت یا نشانه خاصي ندارند و در صورت علامت‌دار بودن نیز، علایم باليني این تومورها، بر حسب اندازه و جايگاهشان، متفاوت است. مثلاً فیبرومي كه در پايين يا بالاي ساختمان رحم قرار گرفته باشد، معمولاً باعث می‌شود که بیمار با شكايت خونريزي مراجعه كند. اما گهگاه ممکن است علايم ديگري نظير درد و احساس سنگيني و فشار در پايين شكم نيز وجود داشته باشد.

اختلالات خونريزي اغلب به صورت افزايش مدت و میزان خونريزي، يا به صورت لكه‌بيني بين دو خونريزي ماهانه گزارش مي‌شود. به اين ترتيب، بیمار ممكن است قاعدگي‌هاي طولاني، شديد و دردناكی داشته باشد و شكل طبيعي عادت ماهانه‌اش را از دست بدهد. اما فيبروم‌هاي زيرصفاقي معمولاً هیچ خونريزي ايجاد نمي‌كنند و در صورتی که اندازه‌شان خیلی بزرگ شود، تنها منجر به احساس سنگيني و فشار در زير شكم مي‌شوند. این فیبروم‌ها می‌توانند در صورت فشار به اعضاي مجاور خود، منجر به تكرر ادرار يا يبوست شوند. این تومورها در برخي موارد باعث دردهاي مزمن لگني مي‌شوند و گاهی درد قاعدگي، برجسته‌ترين علامت اين تومورها است. فيبروم‌ها به ندرت ممکن است به نازايي منجر شوند.

فیبروم ارثي است؟

تحقیقات متعددی نشان داده است که ژنتيك هم نقش بسزايي در ابتلا به اين تومور دارد؛ به طوري كه اغلب اين بيماران، سابقه خانوادگي ابتلا به این بیماری را در پرونده پزشکی‌شان ذكر مي‌كنند. اما جز ژنتیک، عوامل دیگری نیز در شکل‌گیری و رشد فیبروم‌ها دخیلند.

فیبروم و هورمون‌

شواهدی در دست است که نشان می‌دهد ایجاد و رشد فیبروم‌ها، وابسته به يكي از هورمون‌هاي جنسي موسوم به استروژن است. این هورمون جنسی، از تخمدان ترشح مي‌شود و به دليل ترشح ماهانه‌اش در خانم‌ها، هر رحمي را كه حساس باشد، در معرض ایجاد یا رشد اين توده قرار می‌دهد. در خانم‌هایي كه مبتلا به بيماري تخمدان‌ِ پر از کیست (PCO) هستند يا هورمون جنسي مردانه‌شان (كه در زنان هم به مقدار كمي ترشح مي‌شود) به همراه استروژن، در تمام دوره ماهانه‌شان به طور يكنواختي بالا است، احتمال تشكيل اين توده‌هاي خوش‌خيم بيشتر است. همچنين در افرادی که رنگ پوستشان تيره است، فیبروم‌ها بيشتر ديده می‌شوند.

فيبروم و بارداري

اگر محل قرارگيري فیبروم مانع از انتقال تخمك و اسپرم شود، ممکن است مشكلاتي را در باروری به وجود آورد؛ مثلاً استقرار این تومور در دهانه رحم یا لوله‌هاي رحمي و همچنین استقرار نامناسب آن در حفره رحمی مي‌تواند منجر به سقط يا نازايي شود. از طرفي در دوران بارداري نیز به دليل افزايش هورمون استروژن، اندازه اين غده‌ها افزايش پيدا مي‌كند و این امر، مشكلاتي را براي زايمان (چه طبيعي، چه سزارين) ايجاد مي‌نماید.

فيبروم و يائسگي

همان‌طور كه گفته شد، رشد فيبروم وابسته به هورمون استروژن است. از آن‌جا که در سنين نزديك به يائسگي و پس از آن، سطح هورمون استروژن در بدن زنان كاهش پیدا مي‌کند، وقتي خانم‌ها پا به این سنین می‌گذارند، حجم فيبروم‌هایشان كوچك‌تر می‌‌شود و در پاره‌اي موارد نیز این توده‌ها به طور خودبه‌خودی از بين مي‌روند.

فيبروم و كم‌خوني

فيبروم‌ها در برخي موارد مي‌توانند خونريزي‌هاي شديدی ايجاد كنند كه زمینه را برای بروز کم‌خوني مهیا می‌کند. گاهي نيز به علت اين‌كه بيمار، دير به پزشك مراجعه می‌کند، خونريزي ناشي از فيبروم باعث كم‌خوني شده و فرد را دچار عوارض ثانويه حاصل از اين بيماري می‌کند؛ عوارضی از قبیل رنگ‌پريدگي زودرس، ضعف، بي‌حالي، بي‌خوابي، كم‌خوابي، عصبانيت، تحریك‌پذيري و تعريق بيش از حد. در موارد شديد، بیمار با كمترين فعاليتی دچار تپش قلب می‌شود و نفس كم مي‌آورد. در اين موارد، معمولاً پزشكان در حالی که به دنبال علت كم‌خوني می‌گردند، به طور اتفاقی متوجه حضور فيبروم در رحم بيمار مي‌شوند.

فیبروم در تور تشخيص پزشکان

فيبروم‌ها معمولاً با معاينات پزشكي تشخيص داده مي‌شوند و پزشكان معمولاً پس از معاينه کامل لگن، فيبروم را تشخيص مي‌دهند. در مواردي هم طي بررسي‌های پاراکلینیک (مثلاً از طریق سونوگرافي) این تومورها کشف می‌شوند. سونوگرافي به خوبي مي‌تواند این تومورها را نشان دهد. در برخي موارد نیز براي تشخيص دقيق محل و اندازه فيبروم از MRI كمك گرفته مي‌شود. هيستروسكوپي نیز روش ديگری برای تشخيص فيبروم است. در اين روش، وسيله‌اي از طريق دهانه رحم، وارد رحم می‌شود و از این طريق، فيبروم به تشخيص مي‌رسد.

کی مجبوریم جراحی کنیم؟

متخصصان زنان و زایمان بر این باورند که در صورت بروز موارد شش‌گانه زير، نياز به جراحي وجود خواهد داشت:

ـ خونريزي غير طبيعي و كم‌خوني ناشي از آن 1

ـ درد مزمن همراه با احساس فشار و درد آزاردهنده 2

ـ درد ناگهاني ناشي از پيچ خوردن فيبروم 3

ـ وجود علایم ادراري، مانند آسيب يا گشاد شدن مجاري ادراري (ناشی از فيبروم4

ـ بزرگي بيش از حد رحم، به همراه علایم فشاري بر ساختمان‌هاي مجاور، همراه با احساس ناراحتي 5

ـ بزرگي سريع رحم طي سال‌هاي پيش از يائسگي يا هرگونه افزايش اندازه رحم در دوران پس از يائسگي 6

پيشگيري از فیبروم

توصيه مى‌شود زنانی که احتمال ابتلایشان به این بیماری بیشتر است، هر 6 ماه يك‌بار برای چک‌آپ به پزشك متخصص مراجعه كنند. آن‌ها همچنين می‌توانند با انجام سونوگرافى‌هاى مداوم، تحت كنترل باشند. پيشگيرى از اين لحاظ اهميت دارد كه تومورهای فیبرومی در نيم درصد موارد ممکن است بدخيم شوند و از طرف دیگر، خانم‌هایی كه سابقه فيبروم داشته‌اند نيز لازم است تحت نظر باشند، چراکه در 10 درصد موارد، احتمال عود فيبروم وجود دارد.

فيبروم و بدخيمي

درصد بسيار كمي از فيبروم‌ها بدخيم هستند يا این‌که ممکن است در آینده به یک تومور بدخيم تبدیل شوند. نوع بدخيم اين تومور، ليوميوم ساركوما است. در اين‌كه فيبروم‌ها بعداً بدخيم می‌شوند يا اين‌كه بعضی فیبروم‌ها از ابتدا بدخیم هستند، هنوز بين پزشكان اختلاف نظر وجود دارد. اما بيشتر محققان بر اين باورند كه ليوميوم ساركوما از ابتدا يك تومور جداگانه است که خاصیت بدخیمی دارد. ليوميوم ساركوما به بافت‌ها و اعضای مجاور رحم حمله‌ور و از راه جريان خون و لنف، در تمام نقاط بدن منتشر مي‌شود. اين تومور بدخیم معمولاً به استخوان‌ها، ريه‌ها و كبد نيز دست‌اندازی می‌کند.متخصصان زنان و زایمان بر این باورند که اساساً خونريزي‌هاي دوران يائسگي را نبايد ساده تلقي کرد. آن‌ها می‌گویند علایم زير ممكن است با شروع سرطان رحم همراه باشند:

خونريزي و ترشح غير عادي، به‌خصوص بعد از سن يائسگي بروز اختلال يا درد هنگام ادرار كردن مقاربت دردناك درد در ناحيه لگن

البته این نکته را هم نباید از قلم انداخت که اگرچه علایم فوق‌الذکر ممكن است مربوط به سرطان رحم باشد، ولي اغلب اوقات این علایم هیچ ارتباطي با سرطان ندارد. با وجود این، توصیه می‌شود که اگر خانمی دچار يكي از علایم فوق شد، ‌هرچه ‌زودتر به پزشك مراجعه كند تا پزشك با انجام معاينه و آزمايش‌های لازم، مشکل او را تشخیص داده و برای درمان اقدام کند